De revisie van Loc 1

Loc 1, de Nienoord 1, is voor zover we kunnen nagaan de oudste nog rijdende 7¼ locomotief in Nederland. De eerste bouw dateert van 1935. Daarna heeft de loc verschillende wijzigingen ondergaan tot zij is geworden zoals ze er nu bij staat. In al die jaren is er natuurlijk onderhoud gepleegd en zijn er ook versleten dingen vervangen. Iedere machinist die er in al die jaren aan gesleuteld heeft deed dat met liefde en toewijding. Ik heb niet gevraagd om de chef revisie monteur van onze stoomloc’s te worden, zoiets groeit vanzelf. Gelukkig hoefde ik niet alles zelf uit te vogelen, met name Ronald en Johan waren en zijn in deze hele fijne sparringpartners en met name Ronald heeft veel reken en tekenwerk gedaan en ook veel dingen gemaakt of laten maken. En ook onze jongere machinisten zijn altijd bereid te helpen, ik betrek ze er ook welbewust bij, zodat ze kennis en vaardigheden opdoen. Er komt namelijk een moment dat de huidige generatie stoommachinisten het stokje doorgeeft.

Maar nu over de revisie van loc 1 gedurende de laatste 5 jaar. Ik heb daar veel, heel veel foto’s van gemaakt ook om vast te leggen hoe alles in elkaar zit. In de winter 2015/16 was er groot onderhoud nodig aan de beide cilinderblokken en werd mij gevraagd deze te demonteren. Met name de schroefdraad van de cilinder en schuifdeksels was uit gelubberd, c.q. er zaten afgebroken tapeinden in. Dit is hersteld door het laten uitvonken van de afgebroken boutjes en waar nodig het aanbrengen van helicoils (draadbussen). Beide zijn technische processen zoek maar eens op Google. Hierna is alles weer in elkaar gezet en terug gemonteerd op de loc en heeft deze in 2016 weer gereden.

Rechter cilinderblok		Zuiger en bosschuif
Rechts het kale linker cilinderblok. Deze zijn dus gemaakt in 1935!

 

Herstel van oude schade in het frame en enige revisie

In de winterstop 2016/17 is de loc binnen gekomen in de werkplaats met als doel om oude schade in het frame te herstellen en enige revisie uit te voeren o.a. aan het drijfwerk. Daarvoor moest de ketel gelicht worden en ongeveer alles gedemonteerd. Omdat de machine al ruim 50 jaar in bedrijf is en doorgaans zwaar belast wordt, hebben we ook het frame onderzocht op haarscheuren. Het bleek echter in prima toestand te verkeren.

Het frame bleek na 50 jaar in bedrijf nog in prima toestand te verkeren. De rare roze kleur van het frame wordt verklaard door het penetrant scheur onderzoek. De roze vloeistof kruipt in eventuele haarscheurtjes. Die kunnen dan met een 'ontwikkelaar' zichtbaar gemaakt worden.

Het frame is geheel uit elkaar geweest. Alleen de trekkast is tussen de frameplaten blijven zitten om te waarborgen dat de platen niet ten opzichte van elkaar zouden verschuiven. Het dwarsframe is vervangen. Dit bleek gebroken als gevolg van waterslag in de voedingspomp. Pas nadat het nieuwe tussenframe geplaatst was kon de trekkast uitgebouwd worden voor de nodige revisie/ restauratiewerkzaamheden. Je kunt dus stellen dat de locomotief tot op het laatste onderdeel uit elkaar is geweest, en geheel opnieuw is opgebouwd.

Hier wordt het frame ingemeten. De toleranties liggen binnen 2 tiende millimeter, dus 0,2 mm!

Bij een stoomlocomotief ie het erg belangrijk dat de assen haaks staan, en dat de onderlinge afstand tussen de assen exact gelijk is aan de afstand van de lagers in de koppelstangen. Dit om wringing te voorkomen. Hierboven wordt het frame ingemeten. De toleranties liggen binnen 2 tiende millimeter, dus 0,2mm!

 

Besluit tot algehele grote revisie

Al doende kwamen we steeds meer dingen tegen en ook door bepaalde nieuwe ontwikkelingen bij Nienoord Spoor kwamen we tot de conclusie dat het beter zou zijn om nu in één keer een algehele grote revisie uit te voeren. Dat hield ook in dat de loc in 2017 en 2018 niet rijvaardig zou zijn. De revisielijst was lang. Streven was om topkwaliteit te leveren maar daarbij zoveel mogelijk de originele onderdelen te gebruiken. Gevolg is wel dat er soms links een boutje M4 zit er in dezelfde component rechts M5 en hier en daar kom je ook nog de oude Engelse Withword schroefdraad tegen.

Een greep uit de revisie lijst: Het kapotte bracket in het frame is vervangen door een nieuwe. Het frame is uitgelijnd, er is een nieuwe rooster/asla constructie uitgedacht en gemaakt. De krukpennen zijn vervangen door geharde en geslepen pennen, een nieuwe exentriekschijf voor de aspomp, nieuwe lagers in het hele drijfwerk. De exentriekschijf en al de lagerbussen heb ik gedraaid uit gietijzer. Dit is nl slijtvaster dan brons en in een bepaalde mate ook zelf smerend.

Het achterste wielstel met nieuwe lagers.

De aspomp van loc 1.

Iedereen weet dat loc 1 een aspomp heeft, maar je ziet hem nauwelijks. Dit is hem dus, gereviseerd en met nieuwe montage steun

Omdat intussen ook de luchtrem op Nienoord werd ingevoerd heb ik ook voor loc 1 een remconsole gemaakt en ingebouwd.

Loc 1 is uitgebreid met een remconsole voor de luchtrem.

Ook niet onbelangrijk, het schilderwerk. In de loop van 80 jaar schuren, schilderen en poetsen waren de klinknagelkopjes in het plaatwerk nauwelijks nog zichtbaar. Ik heb ze er allemaal uitgeboord en vervangen door nieuwe 2 mm RVS nagels met mooie bolle kop. Daarna is alle plaatwerk, net als het frame en later ook de tender naar een professionele spuiterij geweest. Er zit nu een hoogwaardige en slijtvaste lak op.

Het machinisten huis voorzien van nieuwe RVS nagels met mooie bolle kop.

 

De wederopbouw van loc 1 

In de loop van 2017 kwam het frame terug van de spuiterij en kon de wederopbouw beginnen.

Het frame terug van de spuiterij. Strak in de lak.

De wederopbouw van loc 1.

Je moet je voorstellen dat ik een hele verzameling bakjes en doosjes met onderdelen had die als in legpuzzel weer op hun plaats moesten komen. Elk onderdeel is voor her montage nagezien en waar nodig aangepast. Op het frame en de ketel na heb ik de hele loc in onderdelen wel thuis gehad. En het frame en de ketel zijn voor werkzaamheden bij Ronald geweest.

En dan is dit na een paar jaar werk het eindresultaat!

En dan is dit na twee winters werken het eindresultaat.

Proefrijden met de van loc 2 geleende tender en zonder machinisten huis.

Groot onderhoud aan de Tender

Naast de loc had ook de tender groot onderhoud nodig. De tank was slecht door roestvorming en sowieso moesten er al remlucht leidingen onder. Begin 2018 heb ik ook de tender volledig gestript Uiteindelijk hebben we ervoor gekozen om een rvs binnentank te (laten) maken. Ik heb van de gelegenheid gebruikgemaakt om het “vogelhuisje" van de vroegere gasstook te verwijderen, zodat je als machinist nu meer voetruimte hebt.

Nu ook onzichtbaar de RVS tank in de tender. De gebogen leiding is de bypass van de aspomp.

Gelijk heb ik ook andere kogelkranen voor de beide injecteurs gemaakt en die onder de tender geplaatst. En onder de tender ook allemaal nieuwe RVS water en luchtleidingen, plus een mantelbuis voor het elektra van de loc verlichting. In een later stadium is daar ook de stuurklep voor de remlucht ook nog bij gekomen.

Onderkant tender voor revisie.

Onderkant tender na de revisie.

 Ronald heeft de tender in zijn geheel op zijn freesbank opgespannen om de schenen exact in lijn te frezen. Die waren namelijk ernstig versleten. Dat geld ook voor de scheengeleiding van de aspotten. Nadat ik hier nieuw stukken brons in had gesoldeerd heeft Ronald ze weer mooi pas op de schenen gefreesd.

Daarna heb ik de tender ik thuis in mijn werkplaats compleet afgemonteerd en rijklaar weer op Nienoord afgeleverd. Zodoende kon ik er veel vaker ‘s avonds een uurtje aan werken.

De tender werd compleet afgemonteerd en rijklaar weer op Nienoord afgeleverd.

Loc 1 weer rijvaardig

Zo was in voorjaar 2019 Loc 1 weer rijvaardig.

En zo was in voorjaar 2019 Loc 1 weer rijvaardig en denk je klaar te zijn. De ketel van de 1 had twee jaar droog aan kant gestaan, was onder keur en had geen onderhoud nodig. Dachten we. Tot ik eind november 2019 met Menno de ketel klaar maakte voor de keuring en deze water begon te lekken onder de vuurkist. Er zat niets anders op en in december heb ik de ketel gelicht. Dus weer de halve loc uit elkaar, echt balen. Om een lang verhaal kort te maken de topplaat van de vuurkist was te dun geworden, niet te repareren en de ketel was ook al 27 jaar oud.

De 3e ketel van loc 1 is na 27 jaar dienst afgeschreven. We gaan er een open gewerkt model van maken.

Het stookfront van de oude ketel.

Ronald heeft een nieuwe ketel laten bouwen bij Jonker in Leeuwarden. Hij heeft veel tijd gestoken in het ontwerp en de bouwbegeleiding. Een uitdaging was om de ketel zo te bouwen dat deze nergens buiten de maten van de oude ketel zou komen. Anders zou de bestaande ketelbekleding natuurlijk niet meer passen. Dit is goed gelukt. Verder is de ketel op vele punten verbeterd ten opzichte vorige. Zo is de constructie van het bodemraam aangepast en zijn er ook meer was-pluggen bijgekomen.

Helaas gooide Covid toen ook nog roet in het eten. Pas in juni werd de nieuwe ketel geleverd. Om kosten te besparen heb ik zelf de koperen vlampijpen ingewalst, dat is een tijdrovend ambachtelijk klusje, maar leuk om te doen.

 Het inwalsen van de koperen vlampijpen.

Vervolgens is de ketel officieel afgeperst op twee keer de werkdruk.

Daarna alle appendages en de regulateur weer monteren waarbij de hoofdstoomleiding op de ketel ook vernieuwd is. Ketel geïsoleerd en uiteindelijk de ketel weer op de loc gemonteerd. Tussen door heeft Aaron de verlichting aangepast en uitgebreid, naast de oude lampjes in het machinisten huis is er nu ook peilglasverlichting. En onder de voorste bufferbalk zit nu net als bij loc 2 een connector zodat we in voorspan met verlichting kunnen rijden zonder goederenwagon tussen de locomotieven.

De nieuwe ketel met isolatie, najaar 2020.

De opbouw van loc 1, voor de tweede keer...

Weer onder stoom

Uiteraard hadden we de 4e ketel in het bestaan van loc 1 feestelijk in gebruik willen nemen, maar ook dat kon niet door alle Covid regels. Op zondag 25 oktober de laatste officiële rijdag voor 2020 heb ik samen met mijn dienstdoende ploeg loc 1 opgestookt en hebben we de hele dag met onze verjongde dame gereden.

 

 

Slot woord

Ik had er niet om gevraagd maar kreeg het voortouw voor al deze werkzaamheden ik handen gedrukt. Een revisie aan een locomotief, van deze omvang, doe je maar eens in de 20 à 25 jaar. Het was mij een eer en genoegen om aan dit boegbeeld van Nienoord te werken en ik hoop dat nog lang te mogen doen. Ik heb deze revisie echter niet alleen uitgevoerd maar wisselend hulp gehad van andere, soms jonge vrijwilligers. Ik hoop dat vooral de jongeren net zo enthousiast blijven als ze nu zijn, dan houden we samen deze loc nog lang op de rails.

Alex Bultje,
Hoofdstoommachinist Nienoord Spoorwegen.